ل 11 سپته‌مبه‌را سالا 2001، (19) تيرۆريستێن سه‌ر ب رێكخراوا تیرۆرستی یا “ئه‌لقاعيده” ڤە، چوار فرۆکە ل ويلايه‌تێن ئێكگرتى یێن ئه‌مريكا ڕەڤاندن، دوو ژ وان فرۆکان کو ئێك سەر ب ھێلا فرۆکەڤانی یا ئەمریکا فڵایت 11 بوو، یا دووێ ژی سەر ب ھێلا ئەسمانی یا یونایتد فلایت 175 بوو، بەرەڤ ھەردوو تاوەرێن سه‌‌نته‌رێن بازرگانى یێن جيهانی ڤە هاتنە ئاراستەکرن و بتنێ د دوو دەمژمێران دا ھەردوو تاوەر ب تمامی ھەرفاندن.
د ھەمان دەم دا فرۆکا سێیێ یا ھێلا ئەمریکا فڵایت 77 بەرەف باره‌گایێ وه‌زاره‌تا بەرەڤانییا ئه‌مريكا (پنتاگۆن) ڤە، ل ده‌وروبەرێن باژێڕێ واشنتن ھاتە ئاراستەکرن، فڕوکا چارێ یا سەر ب ھێلا یونایتد ڤە، بۆ واشنتن ھاتبوو ئاراستەکرن لێ بەری بگەھیتە جھێ مەرەم، ل نێزیك دەشتەکا دەڤەرا شانکسڤێل ل ويلايه‌تا په‌نسلیڤانيا ژ لایێ ھێزێن ئەمریکا ڤە هاتە ئێخستن.
دھێتە زانین ئەو ھێرشە ژ لایێ 19 تیرۆرستێ رێکخراوا تیرۆرستی “ئەلقاعیدە” ڤە ھاتبوونە ئەنجامدان، د وان ھێرشاندا سەرجەم تیرۆرستان دگەل 246 کەسێن دی یێن سڤیل کو دناڤ فرۆکێن رەڤاندی دا بوون گیانێ خۆ ژ دەست دان.
ژ بلی وان سڤیلێن د فرۆکاندا، ژ ئەنجامێ وان هێرشان 2 هزار و 996 کەس هاتنە کۆشتن، 24 کەس بێ سه‌روشوین بوون، نێزیكی 6 هزار كه‌سان بریندار بوون، كارتێکرنێن نه‌رێنی یێن وان روودانا تا نوکە ژی ل سەر خەلکێ ئەمریکا د به‌رده‌وامن، ل گۆره‌ی دوماهیک ئاماران، كارتێکرنێن ساخلەمی یێن ڕوودانێن 11 سپته‌مبه‌رێ، د دەمێ هەرفتنا ھەردوو تاوەرێن بازرگانیدا، ژ ئەگەرێ هه‌لکێشانا دوکێلا ئاگری و بەرمایکیێن ژه‌هراوی 9 هزار و 795 كه‌س تووشی پەنجەشێرێ ببوون، ژ وان کەسێن تووشبووی ژی تا نوكە زێدەتری 1700 كه‌سان گیانێ خۆ ژده‌ست دایه، ژ ئەگەرێ کارتێکرنێن بەردەوام یێن ڕوودانێن 11 سپتەمبەرێ، تووشبوونا نه‌خۆشیا پەنجەشێرێ ژی بەردەوام زێدە دبیت.
پشتی وان ھێرشان و ل سالێن دەستپێکێ ” ئوسامە بن لادن” سەرۆکێ رێکخراوا تیرۆرستی یا ئەلقاعیدە رەتکر کو گرۆپێ وی پەیۆەندی ب وان ھێرشان ڤە ھەبیت، پاشی ل سالا 2004 ئوسامە بن لادن بەرپرسیارەتیا گرۆپێ خۆ ژ ئەنجامدانا ھێرشێن 11 سپتەمبەرێ راگەھاند.
19 تیرۆرستێن ئەنجامدەرێن ھێرشێن 11 سپتەمبەرێ ھەلگرێن ناسنامێن چوار وەلاتێن جودا بوون کو 15 ژ وان تیرۆرستان خەلکێ وەلاتێ سەعودیە بوون و 2 ژ وان ژی ئیماراتی بوون یێ دی ژی ھەر ئێک ژ وان خەلکێ وەلاتێن مسرێ و لوبنان بوون.
هێرشێن 11ی سپته‌مبه‌رێ رێخۆشکەرێن دیرۆکی بوون ژ بۆ به‌رهه‌نگاربونا تیرۆرێ و رێكخراوێن تیرۆریستی د جیهانێدا، پشتی وان هێرشان بۆ سەر ئەمریکا ( جۆرج ده‌بلیو بوش ) سەرۆكێ وی دەمی یێ ویلایه‌تێن ئێكگرتی یێن ئەمریکا، ئێکسەر بڕیارا بەرهەنگاربوونا تیرۆرێدا، ئەو بڕیارا سەرۆکێ ئەمریکا یا گشتی بوو ژ بۆ جیھانێ و یا تایبەت بوو ژ بۆ رۆژھەلاتا ناڤەراست، پشتی وێ بڕیارێ و بزاڤێن بەردەوام یێن سوپایێ ئەمریکا بۆ بەرھەنگاربوونا تیرۆرێ ل جیھانێ و تۆلڤەکرنا ھێرشێن 11 سپتەمبەرێ، پشتی 10 سالان و ل 2 ئەیارا سالا 2011 د ھەوەکا تایبەتدا ھێزێن ئەمریکا شیان ئوسامە بن لادن ل پاکستانێ بکۆژن.
